Hello hello,
Chào bạn, thứ 4 đến rồi, chúng ta lại gặp nhau.
Tuần rồi, mình đã thử xắn tay áo lên để cùng research câu hỏi chung chung là “xu hướng nổi cộm hiện nay là gì?”. Trong đó, mình có lưu ý về:
Xác định phạm vi cần tìm hiểu: thời gian bao lâu là đủ, và không gian địa lý như thế nào là cần thiết.
Làm research này là để làm gì? Ví dụ: tìm cảm hứng tạo ra sản phẩm mới, hay đối chiếu với các sản phẩm dịch vụ hiện tại, hoặc cũng có thể để lý giải một số hành vi dấu hiệu bạn nhận được từ khách hàng của mình. Tóm lại thì phải xác định có câu trả lời nghĩa là cần thông tin gì thì nghiên cứu này có thể kết thúc.
Cuối cùng là nguồn thông tin để nghiên cứu
Tất nhiên nếu không có thói quen làm nghiên cứu hoặc đọc tài liệu, để bói ra các nguồn nghiên cứu không phải dễ dàng. Đa phần chúng ta sẽ bắt đầu với Google và một vài từ khóa mình nghĩ trong đầu. Sau khi enter và bạn bắt đầu có một loạt các địa chỉ được gợi ý, bạn sẽ bắt đầu chọn những đường link có xu hướng xếp ở trên danh sách tìm kiếm.
Như vậy cách làm SEO của các trang web hay nguồn thông tin này sẽ là một trong những yếu tố then chốt để bạn vào tham khảo thông tin của họ (tại nó dễ kiếm mà). Tạm cho là bạn cũng có một danh sách tầm 5 báo cáo hay thông số sau khi lọc ra từ Google đi, bây giờ làm sao để mình hiểu đúng và đủ về các thông tin vừa research được đây?
Hôm nay chúng ta cùng nhau đi qua phần này nhé, làm sao để tự phản biện với nguồn thông tin mình thu thập được.
Câu hỏi 1: Nghĩa là sao? (Which means …)
Đây là câu hỏi cơ bản nhất để bạn bóc tách bất kì thứ gì được trao vào tay mình. Giống như việc mình hỏi “Khi nào 30% > 50%?” vậy đó.
Khi cầm trên tay một báo cáo với rất nhiều con số % và những diễn giải của một nguồn thông tin nào đó, bạn cần hiểu rõ mấy thứ sau:
Cái % họ đang nói là trên bao nhiêu người hoặc trên cái gì? Mẫu số này rất quan trọng để xác định bối cảnh khi họ thực hiện nghiên cứu và đưa ra kết luận.
Ví dụ nhé: báo cáo cho hay có 50% người bảo họ trung bình đọc 2 cuốn sách một tháng. Cũng có khoảng 70% người mong muốn sẽ tăng lên thành 4 cuốn một tháng. Vậy mấy người này là ai?
Trường hợp 1: Nếu đây là khảo sát của Amazon Kindle cho độc giả của họ trong giai đoạn lockdown suốt năm 2021, bạn sẽ thấy chuyện ở nhà nhiều và đọc 2 cuốn một tháng cũng không quá ghê gớm. Thậm chí, với nhóm người dùng Kindle, những người đã có thói quen đọc sách ebook rồi, thì đây không phải là một hoạt động quá mới mẻ (mới hình thành do COVID). Nhưng khảo sát của Amazon trên 10,000 người thì cũng xem như có một lượng độc giả sẽ có xu hướng đọc nhiều hơn đi.
Trường hợp 2: Nếu con số trên là công bố của nhà xuất bản giấy in trong giai đoạn hậu COVID với tất cả người ra vào hệ thống nhà sách trên toàn quốc, và những người tham dự hội chợ sách vân vân. Con số này sẽ khác. Lúc này bạn có thể nói ít nhiều gì mẫu số này bao gồm người đã có thói quen mua sách (nhóm ra vào nhà sách và chủ đích đi hội sách) và nhóm khách vãng lai (cuồng chân vào nhà sách chơi chẳng hạn). Và nhóm này có thể đọc cả sách giấy và sách ebook, miễn sách là được.
Vậy làm sao biết họ làm khảo sát này như thế nào?
Đây cũng chính là câu hỏi để xác định rõ ràng nguồn thông tin có đáng tin cậy không, hay các con số đang được dùng với mục tiêu quảng bá.
Với những tổ chức làm nghiên cứu tử tế, họ sẽ công bố thông tin minh bạch rõ ràng. Những thông tin sẽ bao gồm thời gian thực hiện, cách họ thực hiện (online, hay dữ liệu lớn hay phát giấy hoặc là phỏng vấn nhóm v..v..). Từ đó, bạn sẽ hiểu bạn đang xem thông tin gì, trong bối cảnh nào, và nó nghĩa là gì.
Câu hỏi 2: Rồi sao nữa? (So what?)
Câu này là câu để kích hoạt não chúng ta khi tiếp nhận một thông tin nào đó. Nếu như phần trên là cách để mình chắc là mình không tin lầm nguồn, thì ở bước này, mình sẽ tỉnh táo để xem thông tin này liên quan gì tới mình, liên quan gì tới cái mình đang muốn tìm kiếm câu trả lời.
Đây là cách đối chiếu và nhìn nhận để đưa ra hướng tiếp theo.
Nghĩa là:
Với trường hợp 1, nếu bạn đang chuẩn bị đăng đăng ebook của mình lên một platform nào đó, bạn có thể bỏ Amazon vào danh sách để cân nhắc. Bạn thậm chí có thể check xem nội dung đang hot trên Amazon Kindle là gì? Các cách thiết kế dàn trang vân vân trên đó ra sao? Bởi nếu muốn tiếp cận nhóm người “sẽ đọc 4 quyển/tháng” thì bạn cần xem số đông trên đó đang làm gì, đúng không? Ít nhất thì khả năng cạnh tranh sẽ cao hơn là viết và thiết kế chung chung và không biết nên cược vào nền tảng nào.
Với trường hợp 2, nhóm người trả lời bao gồm chủ yếu là dòng sách in của NXB đó. Vậy nếu năm họ làm khảo sát là sau COVID, bạn có thể xem các tựa sách bán chạy là gì? Là những dòng sách gì, tác giả là ai? Bản in và bản ebook có trùng nhau không? Từ đây tùy vào bạn đọc nghiên cứu này để lên ý tưởng viết hay thiết kế, hay đơn giản là chọn định dạng để xuất bản.
*Lưu ý: với cả 2 trường hợp này, mình chỉ lấy làm ví dụ để bóc tách vấn đề thôi. Còn để đưa ra hẳn một kết luận sâu và chắc chắn, bạn cần tự đào sâu thêm một số thắc mắc khác để tự kiểm chứng và không chỉ dựa vào một nguồn thông tin nào cả nhé.
Một ví dụ khác mà mình đã nêu ra ở tuần trước, xu hướng nổi cộm hiện nay về việc “sống có ý nghĩa”. Với một người viết hay sáng tạo, nội dung của bạn cần đưa được:
Giá trị có ích cho cộng đồng vào các hành động, hình ảnh trong nội dung của mình cũng thể hiện được điều đó
Hình ảnh thiên nhiên, thuận tự nhiên và tính lành mạnh trong bài viết
Tính linh động, sự liên quan với phong cách làm việc hybrid; đặc biệt nếu khách hàng của bạn thuộc GenZ, GenX và Millennials
Câu hỏi 3: Tại sao không? (Why not?)
Sau khi đã đưa ra một vài gạch đầu dòng ý tưởng khi hỏi “rồi sao nữa”, chắc chắn chúng ta sẽ có một vài sự ngần ngại. Không biết ý tưởng này có đúng không? Cách mình nhìn nhận vấn đề ở trên đã đủ chưa? Làm như vậy có khác người không? Có mới mẻ quá không?
Thì “Tại sao không?” (Why not?!) chính là cách để thúc bạn làm ngay đi!
Có rất nhiều thứ trên đời này, không phải vì chúng ta không có ý tưởng, mà vì chúng ta nghĩ mình có ý tưởng kì quái quá nên chúng ta không làm. Và nó sẽ trôi đi. Thời gian bạn bỏ ra để nghiên cứu, để vẽ ra ý tưởng và định hướng, vì vậy cũng sẽ lãng phí.
Chẳng thà, khi đã có ý tưởng, hãy hỏi why not và cho ý tưởng đó có cơ hội được thực hiện. Một thông điệp mới được tạo ra, một sản phẩm mới được hình thành.
MIỄN SAO LÀ:
Bạn tự tin thông tin bạn nắm trong tay có thể tin cậy được. Đó là một sự thật, không phải sự lừa bịp. Và bạn có thông tin này cũng từ 2 nguồn trở lên nói cùng một nội dung hoặc gần như nhau.
Nó đã được bạn liên hệ với thực tiễn bản thân và bối cảnh của chính bạn. Nó có liên quan tới nhu cầu sáng tạo của bạn. Bạn không có quá nhiều thắc mắc trên trời như “sợ khác quá thì sao”.
Thì nó có thể và nên được đưa ra.
Và vòng lặp sẽ đi tiếp, để phát triển sâu hơn và cải tiến ý tưởng, sản phẩm, dịch vụ của bạn tốt hơn. Tất cả đều bắt buộc phải đi qua research.
Cám ơn bạn đã đọc. Bạn có thể chia sẻ hoặc đặt câu hỏi trên bản tin hoặc reply email trực tiếp cho mình nhé.
Norah VO
From Insights to Intelligence