Chào bạn,
Tuần này bản tin được gửi đến bạn không như thường lệ, không rơi vào thứ tư, giữa tuần nữa. Đây là một sự thay đổi bất chợt.
Cũng một tuần đã trôi qua từ buổi Workshop mà mình làm Host lần đầu tiên. Buổi workshop với chủ đề khá quen thuộc với nhiều bạn ưa đi coi talkshow “Xu hướng và tiềm năng thu nhập cho người làm freelance writer”.
Ở vai trò host của chương trình, mình có cơ hội được tiếp xúc sâu với các bạn diễn giả trước khi sự kiện diễn ra. Và bạn biết sao không? Cái lần bọn mình trao đổi trước ấy cũng đã có rất nhiều chia sẻ khác biệt từ hai người đều làm ghostwriter: từ tâm thế với nghề, thể loại viết và thu nhập. Khi workshop trực tiếp diễn ra, một lần nữa các câu chuyện cá nhân được thuật lại từ cả ba speaker, những chông gai những phút giây yếu đuối và những giằng xé đều có, chỉ khác nhau ở hình thái thể hiện.
MÌnh nghĩ, ở vai trò host lần này, mình tham gia như một moderator trong một phiên thảo luận nhóm, mà mục đích làm nghiên cứu của phiên này là “Những bài học xương máu trên con đường freelancer và cách nắm bắt cơ hội tiềm năng với nghề”. Không biết những bạn tham gia nghe thì sao, nhưng mình thu lượm được rất nhiều điều “không mới nhưng đáng được nhắc lại”.
1. Dù cho quyết định của bạn là gì đi chăng nữa, cái bạn cần là niềm tin với chính mình, với quyết định đó của mình.
Cả ba speaker lựa chọn bắt đầu freelancing khác nhau. Có người chọn part-time freelance và dần dần dấn thân vào con đường full-time khi thấy các bước nhảy vọt của thu nhập, của nhu cầu thị trường. Có người quyết định sau một đêm khi được hỏi “Bây giờ, nếu được chọn một thứ để giải quyết khó khăn hiện tại, chị chọn gì?” “Gia đình” và full-time freelance là câu trả lời cho speaker đó.
Hai case đầu tiên, một bạn đi theo tiếng gọi freelance từ thuở sinh viên và rời quê lên phố thực hiện ước mơ, một bạn ngấp nghé vừa làm công việc ổn định vừa thử sức freelance. Case cuối cùng là một chị ở vai trò senior tại tập đoàn lớn ở trời Âu khi có thể nói “người đời cho là có chỗ đứng”. Cả ba đều nhận nhiều quan ngại của gia đình, trẻ người non dạ hoặc liều lĩnh tuổi trung niên. Cả ba đều được bất an và lo âu ghé thăm, bấp bênh với thu nhập và một con đường có vẻ tù mù phía trước. Nhưng cuối cùng thì cái lý do mạnh mẽ nhất giúp họ trụ được và thăng hoa với lựa chọn là niềm tin và triết lý sống cá nhân. Đó là “TỰ DO”, ‘GIA ĐÌNH”, và “Ý NGHĨA CÔNG VIỆC”.
2. “Ổn định” tuy đọc giống nhau nhưng được nhìn nhận khác nhau rất nhiều
Mình có một câu hỏi cho cả ba speaker “Đâu là cột mốc để bạn biết bạn thực sự đã sống được với nghề freelancer rồi?”. Câu trả lời mình đoán thường sẽ là “ổn định thu nhập”.
Nhưng bạn biết sao không? Cho dù chữ ổn định thu nhập này cũng được “định nghĩa” khác nhau giữa hai speaker xem thu nhập là yếu tố quyết định. Một người đặt tính ổn định này ứng với “sự tịnh tiến trong thu nhập hằng tháng” bởi nghề viết. Một người khác lại nhìn chữ ổn định với “giá trị nhận về cho sản phẩm có thể cover được chi phí và chốt được hẳn 2-3 khách hàng định kì”. Một cái là chiều phát triển ổn định, một cái là mức thu vào ổn định.
Vị diễn giả còn lại, người chọn freelancer vì gia đình, lại cho rằng “cân bằng” về mặt tinh thần, thể chất và thu nhập mới được gọi là ổn định. Nghĩa là chúng ta có thêm 2 thành tố song hành với thu nhập, tạo thành gọng kiềm cân bằng sự ổn định cuộc sống một con người.
Rõ ràng, một tính từ, ba cách hiểu, ba cách diễn giải. Và nó ứng với bối cảnh của từng người.
3. Con đường trở thành Freelancer thực sự là con đường làm chủ chính mình
Nghe thật vĩ mô và to tát. Nhưng bạn biết sao không, nó đúng lắm đó. Một khi bạn bước chân ra làm việc riêng, bạn không còn núp bóng một thương hiệu doanh nghiệp nào cả, cũng không có một hệ thống dây chuyền nào phục vụ để bạn tập trung chuyên môn. Nhưng cũng nhờ việc chơi vơi giữa dòng đời, kỹ năng sinh tồn của bạn sẽ được sử dụng triệt để nhất. Bạn một lần nữa có cơ hội khám phá điểm mạnh, điềm yếu của bản thân để tiếp tục bước đi trên con đường sự nghiệp.
“Có rất nhiều kỹ năng cần phải học, nhưng tất nhiên không thể nào học hết cùng một lúc được” - là câu nói của chị Linh Phan khi chia sẻ về bộ 5 kỹ năng Resourcefulness (Tự biết xoay sở với tài nguyên bản thân) - Responsibility (Tự chịu trách nhiệm) - Receiving (Khả năng đón nhận cơ hội) - Resilience (Kiên cường) - Reinvention (Tái tạo)
Mình có kha khá câu chuyện cá nhân với các kỹ năng này. Ví dụ như Resourcefulness nhé. Nếu trước đây muốn tìm insight để tạo concept mới, mình có thể làm nghiên cứu nhóm, các model và vài trăm nghìn người sẽ được hỏi để đánh giá ý tưởng. Nhưng khi bước chân ra làm tự do, research với mình đơn giản hóa hơn rất nhiều. Là việc tự thu lượm thông tin trên mạng, là đi hỏi quan sát và lắng nghe những đối tượng tiềm năng. Là tự học các cách phân tích để ra quyết định một ý tưởng, một sản phẩm hay một chân dung khách hàng có tiềm năng hay không.
Tất nhiên cái tự này được mình chấp nhận rằng mình không có ngân sách tỷ tỷ. Và bằng tư duy giải quyết vấn đề - một kỹ năng khác được đánh giá rất cao bởi speaker Trang Đinh. Một mô hình khác là OSKAR với Outcome (kết quả mong muốn là gì) - Scale (đánh giá tình hình hiện tại) - Know-how (làm cách nào để đạt outcome) - Affirmation + Action (quyết tâm hành động) - Review lại.
Và cuối cùng là tip để xây dựng networking từ speaker Phương Loan với 4 tuần 3 cuộc gọi điện 2 buổi gặp mặt trực tiếp 1 cuộc hỏi thăm người quen cũ.
Một lần nữa, vai trò làm Writing Coach với bộ kỹ năng 5R toàn diện, vai trò freelance writer và coach của Trang Đinh với mô hình tư duy OSKAR và tính cách nồng nhiệt hành động khẳng khái của Phương Loan cho công thức 4-3-2-1 là những mảnh ghép hoàn hảo cho tính cách, thế mạnh và định hướng phát triển của từng người.
Mình tin chắc ai cũng ồ òa với từng chia sẻ, bộ công cụ của từng người. Nhưng với mình, điểm mấu chốt vẫn là “Cái nào hợp với bạn giai đoạn này để phát triển?” bởi con đường làm freelancer là con đường hoàn thiện bản thân mỗi người còn gì.
4. Xu hướng - cơ hội tiềm năng hay sự thấu hiểu bản thể
Làm kinh doanh thương mại, ai lại không cần nắm bắt xu hướng để “đón đầu con sóng” đúng không? Bên cạnh việc tách nhỏ chữ xu hướng và tiềm năng dành cho người viết (hay sáng tạo nội dung) ra, mình khá bất ngờ và hài lòng với sự đồng lòng về lời khuyên trong việc nắm bắt xu hướng của panel hôm đó.
Giống như việc làm research xem một cái gì có tiềm năng với mình hay không, phần chia sẻ này được cắt nghĩa thành 3 phần chính:
Các xu hướng nổi cộm chung trên thế giới (đa phần là từ hành vi người tiêu dùng hiện nay và tương lai gần)
Xu hướng phát triển về nghề viết hay sáng tạo nội dung: copywriter, ghostwriter, scriptwriter, tác giả sách, trainer/mentor/coach, podcaster v..v..
Xu hướng phát triển về thể loại nội dung: copywriting, content writing, nội dung sáng tác, hay nội dung chất lượng cao …
Và lẽ dĩ nhiên, khi chúng ta vẽ được những điểm sáng trong từng gạch đầu dòng ở trên và nhìn lại các gạch đầu dòng từ phía bản thân mình; bạn sẽ có câu trả lời “cái nào là tiềm năng cho mình”. À, nhớ là nên “think outside of the box” (nghĩ rộng ra nữa) như là nếu bạn chuyên viết sáng tác, bạn vẫn có thể đi dạy viết sáng tác chứ không cần “chết dí” với việc làm công việc viết sáng tác thôi đâu.
Mình từng hỏi về việc “Khi freelance writer xuất hiện ngày càng nhiều, mức độ cạnh tranh có vẻ ngày càng tăng trên thị trường sáng tạo nội dung, thì tiềm năng và cơ hội sẽ nên được nhận định như thế nào?”
Câu trả lời của Phương Loan là “Cạnh tranh thì lúc nào cũng có, nhưng đường mình mình cứ đi thôi. Vì mỗi người có một lộ trình riêng. Và đó là lý do bạn cần hiểu bạn trao được giá trị gì”. Trong khi đó, Trang Đinh sẽ bảo bạn rằng “Người viết hay làm nghề gì cũng vậy, có chuyên môn cao, thì không bao giờ sợ không có cơ hội, nói gì là cạnh tranh.”
Chung quy lại, “tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến”, xu hướng thì nhiều và thay đổi liên tục, nhưng bạn vẫn là trung tâm của vũ trụ do bạn tạo ra, và chỉ bạn mới biết con sóng nào nên bắt và lướt theo.
Vậy đó, con đường làm freelancer hay con đường sống trọn vẹn với chính mình chắc chắn cần chông gai, để chúng ta thấm và trân quý thời gian, công sức của bản thân, để biết rằng “Life is short, do stuff that matters” (Đời ngắn, làm cái gì có ý nghĩa).
Trên đây là 4 ý khá bao quát mang tính tổng hợp thông tin và lồng ghép một chút diễn giải của mình với tư cách người host. Đâu đó bạn cũng thấy một vài ứng dụng của chuyện “read between the lines” - đọc ẩn ý giữa các câu thoại của diễn giả mà mình có lồng ghép vào. Sau lần host này, một lần nữa mình có niềm tin tuyệt đối vào việc Ai cũng cần học và nắm vững kỹ năng research thông tin, dù là hình thức chuyên nghiệp cho sự nghiệp hay cho việc định vị bản thân giữa cuộc đời.
Cám ơn bạn đã theo dõi. Chúc bạn một cuối tuần đầy nắng.
Norah VO
From Insights To Intelligence
P.S: Tuần rồi mình nhận được một ngỏ ý muốn học sâu về kỹ năng tìm kiếm insight dành cho cây viết thương mại. Đây là một động viên rất lớn với mình mọi người ạ.
Mình cũng quan tâm mục P/S ạ Ngọc ơi
Ngọc ơi, mình cũng quan tâm ở mục P/s mà Ngọc nói. Mấy lần định nhắn tin hỏi học mà chưa dám vì còn ngại. Nay đọc p/s cuối bài mừng húm luôn nè Ngọc