Viết về cái nghề mà mình hàm ơn: insight
(Note: một bài viết nhân lúc cao hứng nên a/c/e/b đồng nghiệp nào thấy có gì thiếu sót, please nhắc nhở nhẹ nhàng để em nó chỉnh)
Giữa tuần này, một em gái liên lạc với tôi, em vừa chia tay bạn trai lâu năm, em cần một người lắng nghe. Tôi nghe. Em nói. Tôi cảm. Tôi hiểu.
Em hỏi, tôi trả lời “Có vẻ là em quen với việc điều hành quản lý dự án nên mọi thứ đều cần KPI và deadline. Rồi cuộc đời cũng có KPI và deadline luôn cho nó rõ ràng và dễ kiểm soát phải không? Như vậy mới chuyên nghiệp, mới đúng tiến độ so với bạn bè đồng trang lứa?
Em chạy deadline của em, bạn em cũng chạy deadline của bạn em. Vô tình hai cái đường đua nó không giống nhau nữa, nên … hơi khó chạy chung?”
Em … ngỡ ngàng. Trong chính chuyện của mình, em không tìm được lí do, đồng nghiệp các sếp cũng không. Sao chị thấy? “Em tưởng mấy người chuyên phân tích chắc còn cài cắm nhiều cột mốc cuộc đời hơn em để đo đạc thành công của họ lắm chứ?”
Tôi cũng không biết tại sao tôi lại … có cái hình dung như vậy và nói với em như vậy. Nhưng tôi biết lúc đó tôi nói đúng.
Tại sao ư?
Tôi nghĩ cái chữ insight nó lận vào người tôi nhiều quá. Trước đây, bọn tôi được dạy rằng “Read between the lines” (Xem thêm các ẩn nghĩa giữa các dòng) và “Các con số này nói lên điều gì? Điều đó nghĩa là sao? Rồi sao nữa?”
Vốn là một đứa có ti tỉ câu hỏi cho cuộc đời, tại sao người này có thể nghĩ cái này, người kia lại quyết định làm cái kia? Nên cái ngày tôi biết có cái nghề đào insight, lý giải hành vi tâm lý, tôi thích thú lắm. Nghề của tôi là cái nghề đọc số và gán cho nó cái ý nghĩa gì đó. Để từ đó, những chiến lược, chiến dịch sẽ được triển khai và thực thi một cách ít rủi ro nhất.
Nhưng đó là câu chuyện hồi còn ở Việt Nam. Khi sang một đất nước khác ngôn ngữ và văn hóa, tôi tưởng tôi phải bỏ đam mê này rồi. Mà tôi lại sai.
Bạn biết sao không?
Thật ra insight là dùng khả năng quan sát (nghe hoặc nhìn) và cảm nhận một hiện tượng sự vật để có đúc kết cho mình. Và insight không độc quyền cho ngành phân tích dữ liệu, không độc quyền cho người làm thương mại; insight vốn đã len lỏi trong đời sống hằng ngày của bạn.
Không tin?
Bạn có bao giờ trải nghiệm cảm giác đi một ngày dài về thăm nhà, bà đã sửa soạn một bàn ăn tươm tất với tất thảy món bạn ưa thích? Hoặc đúng hôm sinh nhật, hội bạn thân kịp đặt mua và gói ghém món quà là chiếc đĩa nhạc Limited của một ca sĩ bạn hằng mong chờ mà hết suất?
Nó là insight đời thường đó. Nhỏ nhặt nhưng nó là những để ý, lưu tâm có chủ đích. Nó là sự thật phơi ra sẵn rồi nhưng không ai nói. Tất cả chỉ cần một ai đó bắt lấy, cảm nhận rồi biến thành một hành động nào đó.
Như một bài viết để vẽ đúng hình ảnh vốn có của một thương hiệu với đối tượng quan tâm, như một góc nhìn xoáy vào tim đen để đặt đúng người bối rối về lại nơi sáng tỏ, hay một món ăn ưa thích do người thương để tâm nấu vào lúc mình cần nhất.
Chung quy lại, người với người sống là để hiểu và trao giá trị cho nhau. Nên trong công việc hay cuộc đời, nếu tập để ý và cảm nhận, insight luôn ở quanh và giúp ta trao đi giá trị cần.
Norah VO